Компьютер нь дараах зүйлүүдээс бүрддэг.
- Санах ой
- Єгєгдлийг хадгалах тєхєєрємжүүд: хатуу диск, уян диск, компакт диск, tape тєхєєрємж
- Оролтын тєхєєрємж : гар, хулгана, микрофон
- Гаралтын тєхєєрємж : дэлгэц, принтер, чанга яригч
- Тєв процессор (CPU): бїх їйлдлийг тєв процессорт боловсруулдаг

Memory (санах ой)
Санах ой нь персонал компьютерийн микропроцессор єгєгдєлд богино хугацаанд хїрэх, командыг тїргэн гїйцэтгэх їїрэг бїхий микросхем юм. Энэ нь персонал компьютерийн хурд, хїчин чадлыг тодорхойлох бас нэгэн чухал їзїїлэлт болдог. Компьютерийг асаахад їйлдлийн системийг санах ойд ачаалдаг.
Сїїлийн їед ердийн компьютерийн санах ойн хэмжээ ихэвчлэн 16Мb-аас дээш байгаа бєгєєд график горимд ажилладаг жирийн хэрэглэгчийн компьютер 64Mb буюу тїїнээс дээш байх нь илїїтэй гэж їздэг. Зєєврийн компьютер голдуу 16MB-с дээш санах ойтой ирэх нь бий. Санах ойг RAM гэж нэрлэдэг.
Санах ой нь хэд хэдэн тєрєлтэй байдаг:
- RAM (Random Access Memory)
Персонал компьютер ажиллаж байх їед мэдээллийг хаана хадгалах эсвэл хааш нь шилжїїлэх зэргийг RAM буюу шуурхай санах ой зохицуулж байдаг.RAM нь процессороос єгсєн командын дагуу єгєгдлийг асар хурдан хугацаанд уян болон хатуу диск рїї бичих эсвэл эдгээрээс болон CDROM-с уншдаг. Гэхдээ эдгээр уншсан мэдээлэл нь зєвхєн таны компьютерийг асаалттай байх хугацаанд л хадгалагдаж байх ба унтраасан тохиолдолд мэдээллээ бїрэн алддаг байна. Харин дахин асаахад їйлдлийн систем болоод зарим хэрэгцээт файл болон командуудыг хатуу дискнээсээ дахин ачаалдаг. RAM-д хадгалагдаж байгаа эдгээр мэдээллїїд хэт ихэссэн єєрєєр хэлбэл тїїний багтаамжаас хэтэрсэн тохиолдолд хатуу дискэн дээр бичилт хийдэг ба їїнийг virtual memory гэнэ. Харин хатуу дискний сул зай багассан їед компьютер удаан ажиллах, гацах нь ихсэх буюу "out of memory" гэсэн алдааг єгдєг байна.
- ROM (Read Only Memory)
Тогтмол санах ой руу єгєгдлийг бичих боломжгїй зєвхєн уншдаг бєгєєд компьютерийг асаахад ажиллуулдаг boot программ хадгалагддаг. Тїїний RAM-аас ялгагдах гол онцлог нь компьютерийг унтраасан байхад ч єєр дээрх мэдээллээ алдалгїй хадгалсаар байдагт оршино. Учир нь тогтмол санах ойг таны компьютер дотор байрлах 3.5 V-ийн зай тэжээж байдаг.
- PROM (Programmable read-only memory)
Энэ тєрлийн санах ойд программийг хадгалж болох бєгєєд хэрвээ PROM нь ашиглагдаж байвал энэ программийг устгаж цэвэрлэх боломжгїй зєвхєн єєр тийшээ зєєж хадгалах боломжтой.
- EPROM (Erasible programmable read-only memory)
PROM-н нэг тєрєл бєгєєд программийг бичиж мєн устгаж болдог. Хэт ягаан туяаны тусламжтайгаар программийг устгадаг.
- EEPROM (Electrically erasable programmable read-only memory)
Мєн PROM-н нэг тєрєл бєгєєд цахилгаан цэнэгийн тусламжтайгаар мэдээллийг нь устгах, дахин програмчилж болох нэгэн тєрлийн тогтмол санах ой юм. Программчлахын тулд motherboard-с суглах шаардлага байдаггїй. Учир нь компьютерт хэрэглэгддэг ердийн хїчдэл тїїнийг програмчлахад хангалттай байдаг. Энэ тєрлийн санах ойн хамгийн энгийн жишээ бол BIOS-ын микросхем юм.

Гэхдээ RAM, ROM-г зєвхєн персонал компьютерт байдаг гэж їзвэл энэ нь буруу ойлголт юм. Mодем, принтер, CD-ROM зэрэг олон дагалдах тєхєєрємжїїд єєртєє санах ойтой байдаг байна.

RAM буюу шуурхай санах ой нь дотроо нилээн хэдэн тєрєлтэй:
VRAM (Video RAM) дэлгэцийн адаптер ашигладаг санах ой юм. График зурган мэдээлэл дэлгэцэнд дамжихын тулд эхлээд їндсэн RAM-наас процессорт уншигдаад дараа нь видео RAM-д бичигдэнэ. Эндээсээ дэлгэцэнд мэдээлэл болон гарахдаа тїїний тоон хэлбэрийн сигнал аналог хэлбэрт єєрєєр хэлбэл дэлгэцний электрон цацрагт хоолой бїхий тєхєєрємжийн хїлээж авах сигналын хэлбэрт шилждэг байна. Сїїлийн їеийн видео RAM ихэвчлэн 1Mb -с дээш байдаг болсон нь дэлгэцэнд зурган мэдээллийг гаргах хурд болон чанарт сайнаар нєлєєлсєн юм.
RDRAM (Rambus DRAM) нь Rambus корпорацийн гаргасан DRAM (Dynamic RAM)-н нэг тєрєл. Персонал компьютерт ашиглагдаж байгаа хамгийн хурдан санах ойны технологи болох SDRAM нь єгєгдлийг 100 MHz хурдаар дамжуулдаг бол энэ санах ойны хурд нь 600 MHz хїртэл юм.
1997 онд Intel корпораци нь Rambus технологийг шинээр гаргах motherboard-даа ашиглана, ингэснээрээ санах ойн технологит стандарт нь болно гэж зарласан боловч компьютер їйлдвэрлэгчдийн консерциум єєр санах ой болох SyncLink DRAM (SLDRAM) дээр гол анхаарлаа хандуулан ажиллаж байгаа билээ. Гэсэн ч RDRAM нь VRAM-н оронд зарим график картанд хэрэглэгдэж байгаа.
Intel болон Rambus корпорациуд RDRAM- н шинэ хувилбар болох nDRAM дээр хамтарч ажиллаж байгаа билээ. Энэ шинэ санах ой нь 1600 MHz хїртэлх хурдаар єгєгдлийг дамжуулах юм.
NVRAM (Non-Volatile Random Access Memory) нь компьютерийг унтраасан ч мэдээллээ хадгалж байдаг. Энэ санах ойн нэг тєрєл нь SRAM бєгєєд тусгай зориулалтын зайгаар тэжээгддэг. Нєгєє нэг тєрєл нь EEPROM санах ой ба NVRAM нь SRAM, EEPROM микросхемийн хослолоос бїрддэг.
MDRAM (Multibank DRAM) нь MoSys корпорациас гаргасан шинэ технологи юм. Нэг бїр нь 32 Kb хэмжээтэй жижиг хавтан бїхий энэ санах ой нь єєрийн гэсэн оролт гаралтын порттой. Єгєгдлийг олон хавтангаас зэрэг уншиж бичих боломжтой тул ердийн DRAM-с хурдан байдаг. MDRAM -г 2.5 MB хэмжээтэйгээр гаргаж болох бєгєєд ингэснээр 24-bit єнгє бїхий 1024x768 харьцах хэмжээтэй дэлгэцийн адаптерт ашиглаж болно. Мєн зарим тєрлийн дэлгэцийн адаптерт хэрэглэгдэж байгаа.
SRAM (Static Random Access Memory) нь ердийн DRAM-с илїї хурдан, найдвартай ажиллагаатай санах ой. Dynamic RAM (DRAM) нь санах ой доторхоо їргэлж сэргээдэг бол SRAM нь ингэх шаардлагагїй учраас энэ ойлголтоос Static гэдэг нэр їїссэн. Санах ой руу хандах хугацаа нь DRAM-ынх 60 наносекунд байдаг бол SRAM-ынх 10 наносекунд. Гэвч энэ санах ойг їйлдвэрлэх зардал нь єндєр учраас ихэвчлэн cache санах ойд ашигладаг.
SDRAM (Synchronous DRAM) нь ердийн санах ойг бодоход 133 MHz хїртэлх хурдтай процессортой хамт ажиллах чадалтай байгаа нь EDO DRAM болон BEDO DRAM-с 2 дахин хурдтай байгаа юм. Гэсэн хэдий ч илїї єндєр хурд дээр ажиллаж чадахуйц RDRAM, SLDRAM -г шинээр гаргаж байгаа болохоор 200 хїртэлх MHz бїхий процессор дээр энэ санах ой нь ажиллахгїй юм.
SIMM
DIMM
EDO DRAM
BEDO DRAM


HDD (Hard Disk Drive)
Хатуу дискийн тєхєєрємж нь хатуу дискийг байрлуулах, файл бичих, унших зэргийг хянадаг механизм юм. Хатуу дискийн тєхєєрємжийг ихэвчлэн "hard drive" гэж дууддаг ба їїнийг хїмїїс ихэвчлэн хатуу диск гэж ойлгодог. Энэ хоёр нь нэг дор байдаг боловч тус тусдаа їїрэгтэй 2 зїйл юм.

HD (Hard disk)
Хатуу диск нь Hard Disk Drive буюу HDD-гийн нэг хэсэг бєгєєд томоохон хэмжээний єгєгдлийг хадгалах зориулалт бїхий тєхєєрємж юм. Сїїлийн їеийн компьютерт дагалдаж ирж байгаа хатуу дискийн хэмжээ нь ихэвчлэн 1 Gb-с дээш байгаа. Ихэнх компьютер ганц хатуу дисктэй байдаг ба тїїнийг С диск гэж нэрлэдэг. Хатуу диск ажиллаж байх їед тїїний дохиоллын гэрэл асч байдаг. Хатуу дискний тєхєєрємж нь мэдээлэл унших, бичих хэд хэдэн толгойтой байна. Компьютерт хэрэглэгдэж байгаа бїх программууд энд хадгалагдана. Шинэ программ хангамжийг ашиглахаасаа ємнє хатуу дискэнд бичиж, компьютерт суулгаж єгдєг. Хатуу дискэн дээрх мэдээллийг эмх цэгцтэй хадгалахын тулд тєрєлжсєн нэр бїхий директорыг ашиглана. Хатуу дискэнд хадгалагдах мэдээллийг байтаар хэмжинэ. Жишээ нь: MS Word программ 16Мb, Windows 95 їйлдлийн систем 40Мb зай эзэлдэг.
80386SX,880386DX,80486SX микропроцессортой бол голдуу 40-120Мb ,80486 DX бол 120-210Мb багтаамжтай хатуу дисктэй байдаг.
Хатуу дискийн motherboard-д залгадаг интерфейс нь IDE, EIDE, SCSI тєрлийнх байдаг. EIDE интерфейстэй UltraDMA/66, UltraATA/66 дискнїїд єгєгдлийг 66 Мbps хурдаар дамжуулдаг.
Мєн зєєврийн компьютерт зориулсан кредит картны хэмжээтэй хатуу диск байдаг.

Хатуу дискийг голчлон Seagate, Quantum фирмїїд їйлдвэрлэдгээс гадна Maxtor, Fujitsu, Samsung, Western Digital зэрэг компаниуд ч єєр єєрсдийн технологийг ашиглан їйлдвэрлэдэг.

FLOPPY DISKETTE DRIVE (FDD)

Персонал компьютерийг анх ажилд бэлтгэхэд хамгийн их хэрэгцээтэй байдаг дагалдах тєхєєрємж бол FDD буюу та бидний нэрлэдгээр уян дискний тєхєєрємж юм. FDD нь соронзон оптик буюу соронзон орны тусламжтайгаар биетийн оптик чанарыг єєрчлєх аргад тулгуурлагдан хийгдсэн байна. Тэгвэл FDD чухам ямар їїрэг гїйцэтгэдэг вэ гэдгээс эхлэе.
FDD нь персонал компьютерийн хувьд гадаад санах байгууламж болдог уян дискийг ажилд бэлтгэх тїїнд мэдээллийг хадгалах, хадгалагдсан мэдээллийг хуулах, буюу уг мэдээлэлд шууд хандан ямар нэг їйлдэл хийхэд гол удирдлагын буюу холболтын тєхєєрємж болдог байна.
FDD 3.5" ба 5.25" гэсэн хоёр янз байдаг. Харин сїїлийн їед 5.25" ийн FDD-г ашиглах нь ховор болсон билээ.

FLOPPY DISKETTE (Уян диск)

Бага хэмжээний мэдээллийг хадгалах зориулалттай гадаад санах байгууламж юм. Уян дискийг хэмжээгээр нь 2, багтаамжаар 4 хувааж болно. Хэмжээний хувьд 3.5 ба 5.25 инч, багтаамжийн хувьд 3.5"-ийн 1.44mb, 2.88mb, ба 5.25"-ийн 360kb, 1.2Mb гэсэн 4 янз байдаг байна . Эдгээрээс хамгийн єргєн хэрэглэгддэг нь 3.5"ийн 1.44 mb багтаамж бїхий диск юм.

Уян дискний "Write protect" гэж юу вэ?
Дискэнд файл хуулах, хуулсан файлаа санамсаргїйгээр єєрчлєхєєс болон тїїнийгээ вирустїїлэхгїй байх нь уян диск ашигладаг хїний хувьд чухал асуудал байдаг. Їїнд зориулсан хамгийн бодит хамгаалалт бол доорх зураг дээр сумаар заагдсан хэсэг юм. Энэ нь дискэнд гаднаас ямар нэг мэдээлэл хуулагдахаас хамгаалдаг. 5.25"-ийн дискний хувьд хамгаалалт уг сэтэрхийг бєглєх байдлаар хийгдэнэ. Харин 3.5"-ийн дискэн дээр зориулалтын тїгжээг нээлттэй байдалд байлгавал хамгаалалттай харин хаасан байвал диск руу бичиж болно гэж їг.


Optic disk
Оптик дискэн дээрх мэдээллийг лазерийн гэрлийн тусламжтайгаар уншиж бичдэг. Оптик дискэнд CD-ROM, CD-Recordable, CD-ReWritable, WORM диск нар орно.

CD-ROM (Compact Disk- Read Only Memory)
CD-ROM нь компакт дискэн дээр бичигдэж ирсэн график дїрс, текст, дууг зєвхєн уншихаас ямар нэг юм бичих боломжгїй. Дууны CD -гээс дууг зєвхєн сонсохоос, дуу нэмж бичих боломжгїй байдаг. Сїїлийн їеийн бїх компьютерїїд CD-ROM тєхєєрємжтэй ирдэг.CDROM-ын компакт дискийг унших хурд нь 1x, 2x, 4x, 8x, 16x, 32x, 40x, 50x зэрэг байдаг.
1х гэдэг нь єгєгдєлд хандах хурд нь секундэд 150 килобайт юм.
2х нь секундэд 300 килобайт, 4х - 600Kb гэх мэт.

Компакт диск нь 120 мм-н диаметртэй байдаг. Нэг компакт диск нь 72 минутын стерео дуу хадгалдаг. Компакт дискний мэдээлэл хадгалах хэмжээ нь 650 Mb бєгєєд энэ нь 250000 хуудас текст эсвэл 7000 фото зураг, дїрс багтах боломжтой юм.
Компакт диск нь асар их хэмжээний мэдээллийг хадгалах чухал хэрэгсэл болсон. Зєвхєн дууны CD-ч биш, текст,зураг, атлас, хєдєлгєєнт зураг, видео зэргийг агуулсан танин мэдэхїйн нэвтэрхий толь, гадаад хэл сурах CD (англи, герман хэл сурах г.м), тоглоомын болон ном сэтгїїлїїдийг CD дээр бичиж гаргахаас гадна видео киног ч бичсэн байдаг.

CD-R (Compact Disk - Recordable)
Єгєгдєл, дуу, видео зэргийг бичихэд зориулсан форматтай ирдэг энэ компакт дискийг ердийн CD-ROM тєхєєрємж унших боломжтой. Фото зураг боловсруулдаг чанараараа дэлхийд дээгїїрт ордог Кодак компани нь Photo CD гэсэн технологийг гаргасан. Энэ нь ердийн зургын аппаратаар авсан зургын хальсыг тусгай зориулалтын сканераар татан авч CD-ROМ дискэн дээр хуулж бичдэг байна. Энэ компакт диск дээрх зургуудийг CD-ROM бїхий компьютерээс харж болохоос гадна компьютергїй хїн Кодакийн Photo CD тоглуулагчийг телевизэд залган телевизээр харж болдог юм байна.

WORM disk (Write Once, Read Many disk)
Энэ дискэнд мэдээллийг зєвхєн нэг л удаа бичдэг. Харин мэдээллийг дискнээс хэдэн ч удаа уншиж болно. Їїнийг мэдээлэл хадгалах зориулалттай ашигладаг.

CD-RW (Compact Disk - ReWritable)
Энэ дискэн дээрх мэдээллийг арилгаад ахиж хуулж болдог. Энэ технологийг Erasable Optical Disk гэж нэрлэдэг. Урьд нь бичиж хадгалсан материалаа шинэчилсний дараа эргээд хуулж хадгалах шаардлагатай хїмїїст зориулсан.

Tape drive
Tape drive нь tape дискнээс файл унших, хуулахад зориулсан тєхєєрємж.
Харин Tape нь томоохон хэмжээний мэдээллийг хуулж, хадгалахад зориулсан цахилгаан соронзон диск юм. Tape -ийг mainframe компьютер дэхь их хэмжээний мэдээллийг нєєцєлж, архивлан хадгалахад ашигладаг. Харин персонал компьютер дэхь их хэмжээний мэдээллийг архивлан хадгалах зориулалтаар сїїлийн їед шинээр нэвтэрч, нилээд єргєн дэлгэр ашиглагдаж байгаа цахилгаан соронзон диск нь Iomega корпорацийн Zip диск юм.

Томоохон системийн архивийг Digital Linear Tape Drive (DLT) дээр хийдэг. Энэ DLT тєхєєрємж нь секундэд 800 Kbyte мэдээллийг хуулах боломжтой бєгєєд нэг диск нь 20-40 гигабайт багтаамжтай.